Çiğneme sisteminde veya çiğneme sistemi yakınlarında hissedilen ağrı sonucunda genellikle kas fonksiyonlarındaki değişime bağlı temporomandibular rahatsızlıklar gözlenebilir.
En çok gözlenen etiyolojik faktörlerden birisi bruksizmdir ( diş sıkmak, diş gıcırdatmak)
Tek taraflı çiğneme alışkanlığı olması, travma hikayesi, sert veya büyük lokmalar ısırarak çene eklemini zorlamak, parafonksiyonel davranışlar (tırnak yeme, sakız çiğneme, devamlı ağızdan nefes alıp verme, pipo içme… vs.),tümör oluşumu veya anatomik faktörler temporomandibular rahatsızlıkların sebepleri arasındadır.
Temporomandibular eklemde ağrı ve disfonksiyonunda stresin önemli bir rolü vardır. Şüpheli durumlarda psikiyatrik konsültasyon da mutlaka alınmalıdır.
Bazı etkenler ise sistemik boyuttadır ve tüm vücutla beraber temporomandibular eklemde de gözlenir.
Temporomandibular rahatsızlıkların teşhis yöntemleri klinik, radyolojik ve psikolojik değerlendirmelerden oluşur.
Detaylı bir anamnez alındıktan sonra hasta muayene edilir. Gerekli görülür ise panoramik röntgen, MR, BT de muayenenin yanında teşhis koyulmasına yardımcı yöntemlerdir. Temporomandibular eklem bozukluklarına birçok etken sebep olmuş olabilir. Diş hekimi gerekiyorsa hastayı diğer bölümlere yönlendirmelidir.
Hasta; ağzını açıp kapatırken, esnerken, yemek yerken çene ekleminde bazı sesler duyabilir
Klik şeklindeki ses; kısa süren bir ses olabilir.
Pop sesi; daha yüksek bir sestir.
Krepitasyon sesi; gıcırdama olarak ifade edilen, sert ve çakıllı, sürtünme sesi gibi bir sestir ve diğer seslere göre daha komplike bir durumdur.
Çene ekleminizde ses geliyorsa ağrı şikayetiniz olsun veya olmasın mutlaka diş hekimine muayene olmalısınız.
Ağzınızı açarken ağrı oluyor ise ya da zorlanıyorsanız (Örneğin: esnerken)
Çenenizde takılma, kilitlenme oluyor ise
Ağız açma ve kapama esnasından çene ekleminizden ses geliyor ise
Çenelerinizi sıklıkla kasılmış ya da yorgun hissediyor iseniz
Yanaklarınızda, şakaklarınızda ya da kulaklarınızda ağrı oluyor ise
Sık sık baş ağrısı, boyun ağrısı ya da diş ağrısından şikayetçi iseniz, diş hekiminize danışmalısınız
Hastayı bilgilendirme: Hastanın günlük hayatında dikkat etmesi gerekenlerin eğitimi tedavinin en önemli kısmıdır.
Fizik tedavi: Ağrıların kontrolünde ve ağız açıklığının sağlanmasında etkilidir. Diş hekimleri ve fizyoterapistlerin ortak çalışmasını gerektirir.
İlaç tedavisi: Ağrı kesiciler, kas gevşeticiler kullanılabilir.
Soğuk kompres uygulama: Ağrıyı azaltmakta ve egzersizlerin uygulanmasını kolaylaştırmada önerilen yöntemlerdendir.
Artrosentez: Eklemin beslenmesini ve hareketini sağlayan sıvının yenilenmesi, eklem içinde ağrı oluşturan artık maddelerin temizlenebilmesi amacıyla uygulanır.
Psikiyatrik tedavi: Psikolojik etkenlerin en aza indirilmesinde önemli bir etkiye sahiptir.
Splint: Geceleri ortalama 8 saat kullanılması önerilen plak seklindeki çeneye takılıp çıkarılan bir apareydir.
Çenemizdeki kasların gevşemesini sağlayarak kanlanmayı, beslenmeyi ve temizlenmeyi arttırır.
Bruksizm tedavi edilebilir bir hastalık değildir. Splint kullanımı bruksizmin çevre dokulara zarar vermesini önler.
Splintler alt çeneye veya üst çeneye uygulanabilir. Ağız içindeki diş eksikliği vs. durumuna göre hekim karar verir.
Tedaviye 6-8 aylık bir süreç olarak başlanır. Aylık kontroller sonucunda 6 -8 ay geçtikten sonra splintin azaltılarak bırakılmasına veya kullanılmaya devam edilmesine hekim karar verir. Geceleri diş sıkma gibi parafonksiyonel alışkanlıkları olan hastaların ise uzun süre splint kullanması gerekebilir.
Uygulamadan 1 hafta sonra mutlaka ilk kontrol yapılmalıdır. Her ay bir kez kontrole devam edilmeli ve gerekli ise düzeltmeler yapılmalıdır.
Splint, tedavi bitiminde aniden bırakılmaz. Hekimin önerisine göre genellikle ilk iki hafta iki günde bir, sonraki iki hafta üç günde bir kullandırılarak splint kullanımı azaltılarak bırakılır.
Besinleri çiğnerken, çenenizin her iki tarafını eşit kullanmaya gayret edin
Küçük lokmalar yemeye çalışın
Gün içinde kendinizi dişlerinizi sıkarken yakalıyorsanız eğer sık sık kontrol edip kendinizi durdurmaya gayret edin. Geceleri diş sıkıyorsanız ise splint kullanmaya ihtiyaç duyuyor olabilirsiniz diş hekiminize başvurun.
Sakız çiğnemeyin, sert yiyeceklerden uzak durun.
Rahat konuşabilme, yemek yiyebilme gibi fonksiyonel alışkanlıkları kolayca devam ettirebilmeyi, yeterli ağız açıklığı sağlayabilmeyi amaçlayan bu tedavide eğer hastanın şikayetleri arasında klik sesi vs. bulunuyor ise tedavi sonucunda sesin tamamen geçmeme ihtimalinin olması ile ilgili hasta mutlaka bilmelidir.
DT ŞEBNEM ÖNTÜRK
